نقش تستوسترون در بدن و عوارض کاهش  آن 

تستوسترون چیست؟

تستوسترون معروف به هورمون مردانه است و در شکل گیری عضلانی مردان و ایجاد صفات مردانه نقش شناخته شده ای دارد.در واقع نه تنها این هورمون میل جنسی و توده عضلانی را تقویت می کند، بلکه خلق و خو و استحکام استخوان ها را نیز تنظیم می کند. پزشک ممکن است هنگامی که سطح این هورمون در فردی به زیرمقدار نرمال آن می رسد، واکسن، ژل یا پچ این هورمون را تجویز کند. در ادامه این مطلب به بررسی عوارض کمبود این هورمون و موارد نیازمند به درمان می پردازیم.

افزایش سن و سطح تستوسترون

کاهش آهسته این هورمون بخشی طبیعی از افزایش سن است که گاهی اوقات آندروپوز یا یائسگی مردانه نامیده می شود. برای بسیاری از مردان این کاهش، مشکل یا علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. ولی در برخی موارد افراد ممکن است متوجه کاهش توده عضلانی، افسردگی یا علاقه کمتر به رابطه جنسی شوند.

تستوسترون پایین و بدن

سطح پایین این هورمون می تواند باعث تغییرات قابل مشاهده در برخی از مردان شود از جمله این تغییرات: بیضه های کوچکتر و نرمتر، سینه های بزرگتر، ماهیچه های نازک تر (به آرامی در طی چند سال اتفاق می افتد)، ریزش موهای بدن ( به آهستگی اتفاق می افتد، معمولا در طی چند سال)

تستوسترون پایین بر استخوان ها تأثیر می گذارد

ممکن است فکر کنید پوکی استخوان یا بیماری استخوان شکننده، بیماری زنانه است، اما مردان را نیز می توانند تحت تاثیر تستوسترون پایین نیز دچار پوکی استخوان شوند. با کاهش سطح تستوسترون، استخوان‌ها نازک‌تر، ضعیف‌تر می‌شوند و احتمال شکستگی آن‌ها بیشتر می‌شود.

تستوسترون پایین و رابطه جنسی

کاهش تستوسترون همیشه در رابطه جنسی اختلال ایجاد نمی کند، اما می تواند تحریک مغز و بدن شما را دشوارتر کند. برخی از مردان ممکن است متوجه کاهش میل جنسی شوند، در حالی که برخی دیگر علاقه خود را به رابطه جنسی کاملاً از دست می دهند. همچنین در کاهش تستوسترون ممکن است اختلالات نعوظ  رخ دهد.

تستوسترون، خلق و خو و تفکر

در برخی از مردان همراه با کاهش سطحؤ مشکلاتی مانند تغییرات خلق و خو، تمرکز ضعیف و انرژی کمتر بوجود می آید.البته توجه به این نکته لازم است که بدانیم این علائم می تواند توسط سایر مشکلات سلامتی مانند کم خونی، افسردگی، مشکلات خواب یا یک بیماری مزمن نیز  ایجاد شود.

تستوسترون پایین و ناباروری

از آنجایی که این هورمون به بدن مرد کمک می کند تا اسپرم بسازد. هنگامی که سطح هورمون پایین باشد، “تعداد” اسپرم ساخته شده نیز کاهش می یابد و  بدون اسپرم کافی، توانایی فرزند آوری کاهش می یابد.

عوامل کاهش تستوسترون در بدن

بطور طبیعی پیر شدن شایع ترین دلیل کاهش سطح این هورمون است. اما گاهی اوقات بیماری ها نیز باعث کاهش سطح این هورمون می شوند ، از جمله این بیماری ها می توان به دیابت نوع ۲، بیماری های کبد، چاقی، مشکلات غده هیپوفیز، آسیب های بیضه، تومورها اشاره کرد. از طرفی دیگر مداخلات پزشکی از قبیل پرتودرمانی ، شیمی درمانی و داروهای استروئیدی نیز می توانند بر میزان این هورمون تأثیر بگذارند.

در چه مواردی اندازه گیری سطح هورمون لازم است

پزشک ممکن است آزمایش تستوسترون را در مواردی همچون اختلال در نعوظ، کاهش میل جنسی، تعداد کم اسپرم، از دست دادن قد، موهای بدن یا سایز عضلانی و نیز در صورت وجود بیماری شناخته شده ای که باعث کاهش این هورمون می شود آزمایش سنجش سطح هورمون مذکور را توصیه کند.

تستوسترون معمولاً با آزمایش خون در اوایل صبح، زمانی که سطح آن در بالاترین حد است، اندازه گیری می شود. سطوح نرمال بین ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ نانوگرم در دسی لیتر است. جهت تشخیص تستوسترون پایین این آزمایش ممکن است دوبار تکرار شود.

درمان تستوسترون پایین

در صورت کاهش تستوسترون خون ممکن است پزشک مصرف مکمل تستوسترون را پیشنهاد کند.البته همه افراد مبتلا به سطح پایین این هورمون به درمان نیاز ندارند. البته لازم است که جهت درمان این مشکل در مورد خطرات و مزایای احتمالی درمان با متخصص اورولوژیست یا متخصص غدد مشاوره شود.

مطالعات نشان می دهد اثرات تجویز این هورمون درافراد مختلف متفاوت  می باشد. اما بطور کلی این درمان می تواند ماهیچه های مردان را تقویت کند، از استخوان های آنها محافظت کند، میل جنسی آنها را بهبود بخشد، اختلال نعوظ را بهبود بخشد، و به بهبود خلق و خوی کمک کند.

تزریق تستوسترون

تستوسترون به اشکال مختلفی وجود دارد، از جمله شات، ژل، چسب و قرصی که روی لثه ها قرار می گیرد. تزریق کم هزینه ترین گزینه است، اما ممکن است دردناک باشد و  طبق دستور پزشک هر 2 تا 4 هفته یکبار این تزریق توصیه شود. البته با استفاده از پمپ بینی، نیز می توان دارو را بدون تزریق دریافت کرد.

ژل یا چسب تستوسترون

ژل یا چسب مستقیماً روی پوست قرار می گیرند. این هورمون از طریق پوست نفوذ می کند و به آرامی وارد خون می شود. از آنجایی که ژل ها و چسب ها هر روز استفاده می شوند، سطح این هورمون را ثابت نگه می دارند. با این حال، آنها می توانند باعث خارش، تحریک و تاول در محل استفاده شوند. مهم است که بدانیم زنان و کودکان نباید پوستی که با ژل یا چسب درمان شده است را لمس کنند.

انواع قرص های تستوسترون

قرص ها هر ۱۲ ساعت روی لثه های بالای دندانهای نیش قرار می گیرند. همانطور که قرص ژل مانند حل می شود، به آرامی این هورمون را آزاد می کند. قرص های آدامس مانند می توانند باعث عوارضی چون تجربه طعم تلخ در دهان، تحریک لثه های حساس یا سردرد شوند. البته این عوارض جانبی ممکن است با گذشت زمان بهتر شوند. هنگام استفاده از قرص های تستوسترون بوسیدن زنان و کودکان ، خوردن و نوشیدن ممانعتی ندارد. شکل دیگر دارویی موجود در بازار صفحه های کاشت زیر پوستی تستوسترون می باشد که  به مدت 3-6 ماه با آزادسازی مداوم و تدریجی هورمون نیاز به استفاده هفتگی یا روزانه این هورمون را از بین می برد.

خطرات درمان با تستوسترون

عوارض استفاده از این هورمون جهت درمان کاهش آن کاملا شناخته شده نیست و نیاز به مطالعات بیشتری دارد. تا آنجا که بررسی شده است تستوسترون درمانی می تواند در برخی موارد عوارضی مانند افزایش تعداد گلبول قرمز، تغییر الگوی خواب، بزرگ شدن پروستات، آکنه و به اعتقاد برخی از محققین احتمال افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی را در بر داشته باشد.

مصرف تستوسترون و سرطان

این نگرانی وجود دارد که استفاده طولانی مدت از این هورمون ممکن است باعث سرطان پروستات در مردان مسن شود. مردانی که تستوسترون مصرف می کنند به معاینات منظم برای بررسی علائم اولیه سرطان پروستات نیاز دارند. که شامل: همه مردان بالای ۵۰ سال، مردان بالای ۴۰ سال با سابقه خانوادگی سرطان پروستات، و همه مردان آفریقایی آمریکایی است.

موارد منع مصرف تستوسترون

در مواردی که در مردان مشکلاتی از جمله سرطان پروستات یا سینه، بیماری قلبی کنترل نشده، آپنه خواب درمان نشده، تعداد زیادی گلبول قرمز، اختلالات لخته شدن وجود دارد درمان کاهش هورمون تستوسترون توصیه نمی شود.

بررسی پزشکی توسط Carol DerSarkissian،