خاطرات و ثبت آنها در مغز

چگونگی انتخاب، ذخیره یا حذف برخی خاطرات در حافظه بلند مدت

خاطرات انسان از مواردی هستند که می توانند شیرین و لذت بخش باشند و یا بالعکس وحشتناک و آزار دهنده.بنابراین اگر راهی برای انتخاب خاطرات ثبت شده در مغز باشد شاید برخی از افراد به حذف بعضی از خاطراتشان بپردازند. البته از طرف دیگر افراد زیادی به دنبال یافتن راهی برای بالا بردن سرعت بخاطر سپاری برخی رویدادها و مطالب درسی و علمی می باشند. امید است که مقاله زیر بتواند در این خصوص مطالب مفید و جالبی را در اختیار کاربران عزیز قرار دهد..

بر طبق تحقیقات جدید که نشان می‌دهد چرا برخی رویدادها و خاطرات در ذهن ما می‌مانند، می توان امید داشت که  راه‌هایی برای بهبود خاطرات آزاردهنده در مغز پیشنهاد کرد.

در این خصوص باید گفت که عملکرد حافظه انسان شگفت انگیز می باشد. زیرا برخی از رویدادهای زندگی بدون توجه به مدت زمانی که از رخ دادشان گذشته در ذهن ما واضح باقی می مانند و این در حالی است که انسان در برخی موارد حتی در به یاد آوردن خاطرات بعضی رخدادهای روز قبل ناتوان می باشد.

مطالعه ای که در Science منتشر شد، نشان دهنده چرایی این اتفاق می باشد. دانشمندان دریافته‌اند که مغز انسان‌ها و سایر پستانداران دارای سیستمی هستند که توانایی انتخاب تجربیات مهم زندگی و ثبت آنها در حافظه بلندمدت را دارند از طرف دیگر در این سیستم نیز خاطرات نچندان مهم در حافظه بلند مدت ثبت نشده و از ذهن پاک می شود.

بر اساس این تحقیق، مطالعه روی موش‌ها نشان داد که در طول ساعات بیداری، سلول‌های هیپوکامپ مغز (بخشی از سیستم ثبت خاطرات مغز) با الگویی خاص به نام «sharp wave ripple» ایجاد میشود و تجربیات مهم را برای ثبت در حافظه بلندمدت در طول خواب علامت‌گذاری می‌کند.

دکتر گیورگی بوزاکی، پروفسور علوم اعصاب بیگز در NYU Langone، نویسنده ارشد این مطالعه، گفت: اگرچه این تحقیق بر روی موش ها انجام شد، ولی بعلت اینکه برخی از فرآیندهای مغز تقریباً در تمام پستانداران مشابه اند، این یافته ها می توانند بیانگر مطالب مفیدی در مورد عملکرد مشابه مغز انسان باشند.

در بخشی از این تحقیق، بوزاکی و همکارانش موش‌ها را در پیچ و خم‌هایی قرار دادند که در پایان برای آن‌هایی که با موفقیت به پایان مسیر رسیدند، پاداش شیرینی وجود داشت. از طرفی دیگر در همین حال، محققان فعالیت سلول‌های عصبی این موشها را از طریق الکترودهای کاشته‌شده در مغز آنها زیر نظر داشتند.

آن‌ها مشاهده کردند که وقتی موش‌ها برای خوردن خوراکی‌هایشان مکث می‌کردند، مغزشان «sharp wave ripple»را ایجاد می‌کرد که تا 20 بار تکرارمی شد. از طرفی انها مشاهده کردند که الگوی ثبت شده  این امواج سریع که در طول روزایجاد شده بود، در طول شب دوباره در مغزاین موشها ایجاد شده و طی این فرآیند تجربه مربوط به این امواج به حافظه بلند مدت منتقل شده و به ثبت رسیده.

طبق این یافته ها می توان نتیجه گرفت که درطول هر شبانه روز، هنگام خواب، تجربیات مهم مربوط به ساعات به خاطرات ماندگار تبدیل می شوند.

محققان خاطرنشان کردند که در این آزمایش رویدادهایی که با موج های بسیار کم یا بدون امواج تیز دنبال می شدند، نتوانستند خاطرات ماندگاری را ایجاد کنند.

بوزاکی اشاره کرد: فرآیند انتخاب خاطرات مهم در ساعات بیداری که در حافظه یلند مدت ثبت می شوند، کاملاً ناخودآگاه است. او افزود: “مغز خودش تشخیص می دهد که کدام خاطره  مهم است و ارزش به خاطر بسپردن را دارد و بالعکس کدام خاطره ارزش به یاد سپاری را ندارد.”

با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که می‌توانیم جهت افزایش احتمال ذخیره دائمی یک خاطره در حافظه خود از ترفندهایی بهره ببریم.

طبق گفته یوزاکی، اگر مانند موش‌ها پس از تجربه یک رویداد کمی مکث کنیم، ممکن است به تقویت ثبت آن واقعه در حافظه بلندمدت کمک شود. در حقیقت بعد از هر رویداد به دوره آرامشی نیاز است که درطی آن به هیچ چیز توجه دقیقی نشود. در این شرایط است که فرصتی برای ایجاد امواج «sharp wave ripple»مرتبط با رویداد در مغز ایجاد میشود. فرآیند تولید امواج مذکور در بیداری بخش اساسی ایجاد یک حافظه دائمی می باشد.

بنابراین بوزاکی پیشنهاد می کند: “اگر فیلمی را تماشا می کنید و دوست دارید آن را به خاطر بسپارید، بهتر است بعد از آن به پیاده روی بروید.”

بوزاکی بیان می کند، از نظر عملی، این بدان معناست که مثلا اگر قسمتهای مختلف سریال تلویزیونی را به صورت افراطی پشت سرهم مشاهده کنید، احتمالا قسمتهای به خاطر سپرده شده این سریال در مغز شما بیشتر مربوط به آخرین بخش سریال می باشد زیرا فقط بعد از پایان سریال زمان استراحت و آرامش ذهنی فراهم شده است.

شیلراز دیگر محققین این مطالعه گفت، آنچه شگفت‌انگیز است، این است که الگوی ثبت‌شده امواج ایجاد شده بلافاصله بعد از رویداد همان چیزی بود که در هنگام خواب دیده می‌شد.

دافنا شوهامی، مدیر مؤسسه زوکرمن دانشگاه کلمبیا، گفت: این مطالعه نشان داد که رویدادهایی که به دنبال مکث و انفجارهای الکتریکی در مغز اتفاق می‌افتند، مواردی هستند که در حافظه بلندمدت خواهیم یافت. او گفت که حیوانات در طول روز پس از یک رمان یا تجربه‌ای ارزشمند به حالت استراحت و مکث فرو می روند.

شوهامی گفت: «چند سال پیش مطالعه‌ای انجام دادیم که در آن از شرکت کنندگان خواستیم، در طول مسیری حرکت کنند که در آن با اشیاء تصادفی در پیچ و خم مسیر روبرو می شوند. این شرکت کنندگان در صورت یافتن مسیر درست و رسیدن به انتها به جایزه ارزنده ای دست پیدا می کردند. بیشتر افرادی که مسیر را درست پیموده و به جابزه ارزنده دسترسی پیدا کرده بودند، بیشتر اشیاء تصادفی را که در طول مسیر با  آنها روبرو شده بودند، به خاطر می‌آوردند.»

تجربیات ساعات بیداری ما در طول خواب به خاطرات دائمی تبدیل می شود.